Sakarya, Türkiye’nin ticari, sosyoekonomik, kültürel normlar ve sanayi bakımından önde gelen kentlerinden biridir. Peki, bu yüzyılda böylesine önemli bir kent olan Sakarya, altı yüzyıllık Osmanlı yönetimi altında nasıl bir konumdaydı?
Sakarya’nın Fethi
Sakarya ve etrafındaki havza, 14. yüzyılda fethedilmiştir. Osmanlı Beyliği’nin kurucusu Osman Gazi döneminde, bölgedeki Bizans tekfurlarına karşı seferler düzenlenmiş ve bu stratejik bölge Osmanlı topraklarına katılmıştır. Bu fetihler, Osmanlı Devleti’nin Batı Anadolu’daki hâkimiyetini pekiştirmiş ve ilerleyen dönemlerde İstanbul’un fethine giden yolda önemli bir adım olmuştur.
- yüzyıldan itibaren Osmanlı kontrolünde olan Sakarya bu dönemde birçok gelişme yaşamıştır.
Coğrafi Konum ve Ulaşım Yolları
Sakarya’nın bulunduğu bölge, Osmanlı’nın merkezi olan İstanbul’dan Anadolu ve doğudaki diğer bölgelere ulaşım açısından kritik bir kavşak noktasıdır. Osmanlı Devleti, Sakarya’nın stratejik önemini göz önünde bulundurarak bölgeye yönelik imar faaliyetleri kapsamında yol ve köprü gibi ulaşım altyapıları yaptırmış; ayrıca, güzergâh çevresinde kurulan güvenlik noktaları ve pazar yerleri sayesinde bölgenin ulaşım, güvenlik ve ekonomik yapısında önemli gelişmeler kaydedilmiştir.
Ticaretin Gelişimi
Sakarya ticari ve sosyoekonomik açıdan güçlü bir şehir olarak tarihte yer alır. Eski zamanlarda tarihi İpek Yolu’nun batıdaki ucu olan Sakarya, aynı zamanda İpek Yolu’ndaki zenginliği Avrupa’ya aktaran ticarethaneler şehri olarak karşımıza çıkar. Osmanlı’da da bu konumunu koruyan Sakarya şehri devletin önemli ticari bölgelerinden biri olmaya devam etti.
- yüzyılda uygulanan Tanzimat reformları, serbest ticaretin artmasına olanak sağlamıştır. Bu dönemde Sakarya, özellikle tarımsal ürünlerin işlenmesi ve ticareti konusunda önemli bir merkez olmuştur. Sakarya’nın çevresindeki köylerde üretilen tarım ürünleri, başta İstanbul olmak üzere diğer bölgelere taşınarak o bölgeyi kalkındırmıştır.
Tarım ve Hayvancılık
Sakarya, verimli toprakları ve zengin doğal kaynaklarıyla, tarım ve hayvancılık alanında önemli bir potansiyele sahip olan, bölgesel kalkınmada kritik bir rol üstlenen bir ilimizdir. Özellikle buğday, mısır, tütün, sebze ve meyve üretimi yaygındı. Bu ürünler yerel pazarlarda satılmakla kalmamış, aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu’nun diğer bölgelerine de gönderilmiştir.
Hayvancılık ise Osmanlı döneminde verimli topraklar ve iklimi sebebiyle kolayca gelişmiştir. Bölge, özellikle koyun ve sığır yetiştiriciliği ile tanınmış, yerel halkın geçim kaynağının büyük kısmını hayvancılık oluşturmuştur. Cumhuriyet dönemiyle birlikte, modern tarım ve hayvancılık tekniklerinin uygulanmasıyla üretim artmış, çeşitli hayvan ırkları ithal edilerek verimlilik artırılmıştır. Günümüzde ise, özellikle büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık, süt ve et üretimi açısından önemli bir merkez olmayı sürdürmektedir.
Sanayi Faaliyetleri
Osmanlı döneminde Sakarya’nın tarımdan sanayiye geçişi 19.yüzyılın ortalarında başlamıştır. 19. yüzyılın sonlarında bazı küçük ölçekli sanayi tesisleri kurulmuştur. Sakarya’nın zengin ormanları, odun ve kereste ticareti de sanayinin gelişmesine katkıda bulunmuştur. Özellikle köyden gelen işçiler ve zanaatkarlar, deri işleme ve odunculuk gibi faaliyetlerle ekonomik katkılar sağlamışlardır. 1900’lü yıllarda ise bölgedeki tekstil sanayisi gelişmeye başlamış, özellikle Adapazarı’nda halı ve kilim dokuma işletmeleri açılmıştır. Günümüzde ise ülke tekstil sektörüne 18 milyon 375 bin 46 bin dolar hasıla ile katkı sağlıyor.
- Dünya Savaşı ve Sonrası
Birinci Dünya Savaşı sırasında Sakarya, Osmanlı ordusunun yiyecek ve malzeme temin ettiği bölgelerden biri olmuştur, bu da bölgenin ekonomik faaliyetlerini etkilemiştir. Savaşın ardından ise, Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşü ve Kurtuluş Savaşı sırasında ekonomisi büyük ölçüde zarar görmüştür. Ancak, tarih boyunca her zorluktan güçlenerek çıkan bu topraklar, bugün sanayisi, tarımı ve ticaretiyle Türkiye’nin en dinamik şehirlerinden biri haline gelmiş, geçmişinden aldığı ilhamla geleceğe emin adımlarla yürümektedir.
Yazar: Ferdi Özyüksel
